Epizod z ruchu śpiewaczego w Nowym Mieście Lubawskim

Artykuły » Epizod z ruchu śpiewaczego w Nowym Mieście Lubawskim

Na pocztówce z nowomiejskim „Królewskim Progimnazjum” zamieszczono pieczęć upamiętniającą XIII Festiwal Granicznego Związku Śpiewaczego, który odbył się w 1905 r. w Nowym Mieście Lubawskim (wtedy Neumark Westpreussen). Na okazjonalnej grafice zamieszczono starożytne instrumenty muzyczne: lirę i lutnię w otoczeniu laurowego wieńca symbolizującego zwycięstwo. Motywy te pojawiały się w herbach związków śpiewaczych. Graniczny Związek Śpiewaków utworzyły zespoły śpiewacze z Nowego Miasta, Brodnicy, Lubawy, Działdowa, Lidzbarka oraz Bryńska. Statut związku wydany został w Lidzbarku 28 sierpnia 1881 r. Stowarzyszenie śpiewaków obchodziło swoje okręgowe święto w miejscowościach należących do granicznego związku.

Z informacji zawartej na kartce pocztowej wynika, że XIII Festiwal zorganizowano w Nowym Mieście w dniach 24-25 czerwca 1905 r. Męski Związek Śpiewaczy w Nowym Mieście będący współorganizatorem Granicznego Związku, utworzono prawdopodobnie w latach sześćdziesiątych XIX wieku. Nowomiejski zespół występował w wielu miejscowościach m.in. w obchodach pięćdziesięciolecia utworzenia „Liedertafel" w Lubawie. Hasłem „Liedertafel” określano potocznie amatorskie chóry męskie popularne w XIX wieku, śpiewające proste pieśni biesiadne, utożsamiane z specyficznym charakterem i stylem kultury mieszczańskiej tzw. „Biedermeier”. Ich pierwowzorem był założony w 1809 r. w Berlinie Zelterscher Liedertafel od nazwiska założyciela C. F.  Zeltera –  przyjaciela J. W. Goethego. Zjawisko to przybrało później formę „masowego ruchu muzycznego”, a męskie chóry i stowarzyszenia śpiewacze zaczęły powstawać również w całych Prusach. Ze sprawozdań zamieszczanych w regionalnej prasie dotyczących granicznych festiwali na ziemi lubawskiej, wynika że ich program składał się zwykle z uroczystych kolacji, parad zrzeszonych związków śpiewaczych przez miasta będące miejscem ich organizacji, koncertów oraz występów poszczególnych związków śpiewaczych. W lubawskim festiwalu z 1913 r. oprócz zespołu z Nowego Miasta pojawiły się m.in. zespoły z Lidzbarka, Kawek, Jeglii i Brodnicy.

Udział ludności narodowości polskiej w tym niemieckim ruchu śpiewaczym był niewielki. Powód był oczywiście jeden... Powstały z pobudek artystycznych ruch muzyczny, szybko stał się w  Niemczech narzędziem do budzenia jedności narodowej. Imprezy niemieckich zespołów śpiewaczych – w okresie kulturkampfu szczególnie – przybierały charakter patriotyczny, a nawet polityczny i często miały wydźwięk antypolski. W odpowiedzi na to, na ziemiach polskich pozostających w pruskiej niewoli, zaczął tworzyć się polski ruch muzyczny wnoszący narodowe wartości kulturowe, niepozbawione pobudek społeczno-politycznych służących do walki z zaborcą. Polacy zaczęli zatem stosować te same rodzaje „broni”, jakie stosował zaborca. Na ziemi lubawskiej, podobnie jak na pozostałych ziemiach polskich, powstające polskie amatorskie chóry i zespoły śpiewacze w okresie kulturkampfu miały charakter patriotyczny. Często powstawały one jako sekcje śpiewacze organizacji świeckich np. towarzystw ludowych, przemysłowych, rolniczych. Z czasem się usamodzielniały jako zespoły śpiewacze, chóry albo jako samodzielne koła śpiewacze, kontynuujące swoją działalność, aż do odzyskania niepodległości przez Polskę. Przykładem rozwijającego się wówczas w Nowym Mieście amatorskiego ruchu śpiewaczego było – zasłużone w historii kultury muzycznej miasta – Towarzystwo Śpiewacze Harmonia powstałę w 1898 r.


Dariusz Andrzejewski