Kirchenstrasse i Synagogenstrasse

Artykuły » Kirchenstrasse i Synagogenstrasse

Ulica Kościelna, wcześniej Kirchenstrasse, jest jedną z ulic, która oddaje klimat prawdziwej starówki. Prowadzi do dominującego i najważniejszego obiektu sakralnego w mieście zlokalizowanego blisko narożnika murów miejskich. Zgodnie z założeniami lokacyjnymi, ulica ta jest równoległa do Synagogenstrasse. Na rogu ul. Kościelnej mieścił się budynek (niewidoczny na tym ujęciu) na którym na początku XX w. widniał szyld z nazwiskiem B. Krizyment. Tym samym nazwiskiem były sygnowane widokówki z Nowym Miastem. Dalej po prawej stronie znajduje się wspomniany kościół gotycki.

Przed wejściem na teren kościoła zachowała się do dziś kuta brama z 1894 r. świadcząca o dużym kunszcie jej wykonawcy. Na zamku bramy widnieje nazwisko zamecznika: A. Duszyńskiego. Dalej na gruntach kościelnych ulokowana jest m.in. plebania pobudowana na początku XX w. za czasów probostwa ks. K. Pape. Tereny kościoła osłaniają resztki murów miejskich z ruinami baszty okrągłej.  Po lewej stronie była „Księgarnia. Galanterja” A. Radomskiego, wydawcy wielu widokówek. Wcześniej mieściła się tam księgarnia B. Miłoszewskiego. W dalej usytuowanych budynkach były zakłady rzemieślnicze. Ulica Kościelna kojarzy się również z historią nowomiejskiej fotografii. Przy niej swoje atelier posiadał m.in. A. Marcinkowski i F. Lubowiecki. Ulica ta łączyła się z Lindenstrasse (tj. Lipową).
W północno-zachodnim narożniku rynku prostopadle do Hauptstrasse, początek miała Synagogenstrasse (ul. Synagogowa). To jedna z najbardziej charakterystycznych i najstarszych ulic Nowego Miasta. W okresie międzywojennym nazywana była Kaźmierzową, a obecnie Kazimierza Wielkiego. W średniowieczu prowadziła do nieistniejącej już Baszty Bratiańskiej. Nazwa Synagogenstrasse wzięła się od wzniesionej przy niej w II połowie XIX w. synagogi. Stała ona w połowie długości ulicy, w otoczeniu drzew. W jej pobliżu mieściły się domy i „interesy” prowadzone m.in. przez mniejszość żydowską. Wśród wspomnień ówcześnie żyjących mieszkańców miasta można znaleźć informacje o właścicielach składów, którzy do zakupu swoich towarów namawiali już wprost z ulicy. Dziś obraz taki wydaje się być nam nieco egzotyczny. Na miejscu zburzonej w czasie II wojny światowej synagogi, funkcjonował później przez wiele lat plac targowy. Przy tej ulicy zachowało się do dziś kilka budynków typowych dla przełomu XIX i XX w., a interesujących m.in. ze względów architektonicznych. W okresie międzywojnia przy Kaźmierzowej mieściły się znane w mieście sklepy nowomiejskich kupców m.in. J. Górskiego oraz mistrza rzeźnickiego J. Bożeńskiego. Przy wylocie ulicy Synagogowej na Lindenstrasse warto zwrócić uwagę na kamienicę pochodzącą z przełomu XIX i XX w., a widoczną na pocztówce po lewej stronie. Wyraźne są na niej dekoracyjne gzymsy wystające poza lico muru. Na uwagę zasługują również wysunięte balkony ze zdobionymi balustradami. Kamienica w prawie niezmienionym wyglądzie przetrwała do dnia dzisiejszego.

Dariusz Andrzejewski