Przyczynek do historii poczty w Nowym Mieście Lubawskim

Czasy Poczty Polskiej
Po odzyskaniu niepodległości, odrodzone państwo polskie rozpoczęło przejmowanie zorganizowanej już sieci placówek pocztowych również na terenie zaboru pruskiego. W 1919 r. powstało Ministerstwo Poczt i Telegrafów. Nowe Miasto na mocy traktatu wersalskiego wróciło do Rzeczpospolitej w 1920 r. Początkowo poczta nowomiejska podlegała Dyrekcji Poczt i Telegrafów na Pomorze-Gdańsk, a później do Dyrekcji Poczt i Telegrafów w Bydgoszczy. Na kartkach z tego okresu można zauważyć pieczęć „cenzura polska”, świadczącą o cenzurze wojskowej korespondencji. W przejętej placówce zaczął obowiązywać język polski jako język urzędowy, a nieco później wprowadzone zostały polskie mundury pocztowe. W 1924 r. powołano do życia Generalną Dyrekcję Poczt i Telegrafów, przekształconą później w Państwowe Przedsiębiorstwo „Polska Poczta, Telegraf i Telefon”. W okresie dwudziestolecia międzywojennego, placówka w Nowym Mieście posiadała status urzędu pocztowego II lub III klasy. Często zmieniające się nazwy miasta: Nowemiasto-Pomorze, Nowemiasto n/Drwęcą i Nowe Miasto Lubawskie, zauważalne są również na stemplach pocztowych.
Poczta polska była modernizowana i unowocześniana aż do wybuchu II wojny światowej. We wrześniu 1939 r. jedną z pierwszych instytucji przejmowanych przez okupanta niemieckiego, były urzędy pocztowe. Tragiczny los spotkał Edwarda Kulikowskiego naczelnika nowomiejskiego urzędu pocztowego, który wraz z żoną stał się jedną z pierwszych ofiar nazistowskiego terroru. Przez okres okupacji funkcjonowały liczne ograniczenia w korzystaniu z usług pocztowych dla cywilnej ludności, polskiej w szczególności. Po zakończeniu wojny rozpoczął się od nowa proces tworzenia struktur pocztowych. W Polsce powstała sieć dyrekcji okręgowych oraz urzędów obwodowych i rejonowych. Liczne zmiany nie omijały nowomiejskiej placówki. Oprócz dostarczania przesyłek i korespondencji, poczta świadczyła też usługi telegraficzne i telefoniczne, dostarczała również zaprenumerowane czasopisma i gazety. Momentem zwrotnym w historii powojennej poczty był rok 1991. Zarządzeniem Ministra Łączności w miejsce państwowej jednostki organizacyjnej „Polska Poczta, Telegraf i Telefon” powołano dwa oddzielne podmioty gospodarcze: państwowe przedsiębiorstwo użyteczności publicznej „Poczta Polska” oraz spółkę akcyjną skarbu państwa „Telekomunikacja Polska”.
Dzisiejsza poczta oprócz tradycyjnej działalności wprowadza nowe usługi, niektóre dalece odbiegają od jej tradycyjnego charakteru np. sprzedaż artykułów spożywczych i przemysłowych. Jak wieść niesie, nowomiejska poczta już jakiś czas temu miała zmienić swoją siedzibę. Jaki los czeka zabytkowy budynek poczty?

Najważniejsza literatura:

1. Auleytner Julian, Początki Poczty Polskiej na Pomorzu 1920, Warszawa 2013.
2. Diez, Franz Maximillian, Allgemeines Postbuch und Postkarte von Teutschland und einigen angränzenden Ländern, Frankfurt a.M, 1795.
3. Dziennik Poznański, Zarys administracji pocztowej…, Poznań 1919.
4. Lengnich Gotfried, Prawo pospolite Krolestwa Polskiego przez Godfryda Lengnicha po łacinie zebrane, przetłumaczone po polsku... T. 1, Kraków, 1761.
5. Gustav Liek, Miasto Lubawa w Prusach Zachodnich z uwzględnieniem Ziemi Lubawskiej, red. naukowa Andrzej Radzimiński, Lubawa 2016.
6. Leon Saunier, Statistisch-topographisches Adreß-Handbuch von Westpreußen: 1858, Danzig; Elbing 1858.

Dariusz Andrzejewski