Sto lat temu powstało polskie „Towarzystwo Kupców Samodzielnych w Nowemmieście”

Artykuły » Sto lat temu powstało polskie „Towarzystwo Kupców Samodzielnych w Nowemmieście”

  • Skład Ciszewskiego współzałożyciela stowarzyszenia
    Skład Ciszewskiego współzałożyciela stowarzyszenia
  • Członkowie towarzystwa kupieckiego
    Członkowie towarzystwa kupieckiego
  • Wschodnia pierzeja rynku
    Wschodnia pierzeja rynku
  • Reklama "Bławata" B. Gęstwickiego
    Reklama "Bławata" B. Gęstwickiego

„Skromnym i cichym pracownikom na wysuniętej nadmorskiej reducie gospodarczej, w znojnym, szarym trudzie wykuwającym przyszłość handlu polskiego (…)” - tak dedykowano pomorskim kupcom publikację „Handel Pomorski w 10-lecie Związku Towarzystw Kupieckich na Pomorzu 1919-1929”. Kupiectwo na Pomorzu, jeszcze pod okupacją pruską, tworzyło fundamenty polskiego handlu i organizacji zawodowej. Odgrywało również ważną misję w historycznym powrocie Pomorza do Polski. Kupiectwo – jak podkreślano –  miało stać się ostoją polskiego bytu gospodarczego uwolnionego „z pod kurateli żywiołów nam obcych i nieprzychylnie usposobionych”.

Należy podkreślić, iż polityka germanizacyjna mająca miejsce przez cały okres pozostawania Pomorza pod zaborem pruskim, była szczególnie nasilona na obszarach, na których przeważała ludność pochodzenia polskiego (tak było w przypadku powiatu lubawskiego, uchodzącego za jeden z najbardziej polskich). Władze pruskie wszelkimi metodami zachęcały kupców i rzemieślników niemieckich do zamieszkania na tych obszarach. Osadnikom oferowano m.in. kredyty na dogodnych warunkach. W wyniku takiej polityki, ludność niemiecka miała przewagę ekonomiczną. Przejawy aktywności gospodarczej ludności polskiej były bardzo często uznawane przez władze pruskie za działania polityczne. W 1911 roku, policja wytoczyła nowomiejskiemu Towarzystwu Młodzieży Kupieckiej proces za to, że nie dopełniono obowiązku poinformowania władz o zebraniu w wyznaczonym terminie, traktując stowarzyszenie jako polityczne. Proces ten na korzyść towarzystwa rozstrzygnął dopiero rok później sąd w Kwidzynie.

Towarzystwo Kupców Samodzielnych w Nowym Mieście powstało w 1919 roku. Do jego założycieli należeli m.in. Hamerski, Ewertowski, Świniarski, Jankowski, Chełkowski, Ciszewski i Binerowski. Towarzystwo to, dzieliło się na sekcję bławatniczą i drogeryjną. Niestety dokumentacja dotycząca początków jego funkcjonowania zaginęła podczas wojny polsko-bolszewckiej. Wiadomo, że pierwszym prezesem towarzystwa był Cyryl Hamerski, jeden z bardziej zasłużonych nowomiejskich działaczy. W 1911 roku – jak informowała Gazeta Toruńska – ze względów rodzinnych przeprowadził się on do Nowego Miasta (wtedy Neumark Westpreussen) z Tucholi, gdzie posiadał skład bławatny. W 1919 roku podczas pierwszego zjazdu kupieckiego w Grudziądzu, czyniono przygotowania do założenia Związku Towarzystw Kupieckich na Pomorzu i wtedy, wraz ze Stanisławem Rostem wybrano go mężem zaufania na powiat lubawski.
Jedną z najbardziej znanych nowomiejskich firm w okresie dwudziestolecia międzywojennego był „Bławat” należący do Bonifacego Gęstwickiego, późniejszego prezesa nowomiejskiego towarzystwa kupieckiego. W 1921 roku ukończył on szkołę tkacką, a wieloletnią praktykę handlową odbył w Poznaniu. W latach największego rozkwitu personel „Bławata” liczył piętnaście osób. Interes Bonifacego Gęstwickiego mieścił się w nieruchomości zlokalizowanej przy północnej stronie nowomiejskim rynku, zakupionej od kupca żydowskiego Lichtenfelda.
Wielu członków stowarzyszenia w okresie międzywojennym pełniło ważne funkcje w zarządach instytucji miejskich. Swoją działalność przypłacili życiem, ginąc z rąk hitlerowców po wybuchu II wojny światowej.


Dariusz Andrzejewski