Stowarzyszenie Kredytowe - Vorschuss-Verein zu Neumark

Artykuły » Stowarzyszenie Kredytowe - Vorschuss-Verein zu Neumark

Przy Promenade (fragment ul. 3 Maja od Baszty Łąkowskiej) od drugiej połowy XIX do początków XX w. funkcjonowało w Nowym Mieście Lubawskim (Neumark Westpreussen) Vorschuss-Verein, czyli Stowarzyszenie Kredytowe, inaczej nazywane Towarzystwem Zaliczkowym lub Spółką Pożyczkową. Swoją siedzibę miało w budynku usytuowanym za cukiernią H. Bluhma. Do niedawna w pobliżu tego miejsca mieścił się oddział dużego polskiego banku.
Nowomiejskie Stowarzyszenie Kredytowe, podobnie jak i inne tego typu instytucje miało charakter lokalny. Powstało na wzór instytucji H. Schulze-Delitzsch’a pioniera spółdzielni kredytowych tworzonych w Niemczech. Zgodnie ze statutem, działalnością podmiotu kierował zarząd, a wypracowane zyski dzielono między członków spółdzielni. Vorschuss-Verein zu Neumark w 1888 r. z okazji dwudziestopięciolecia działalności opublikowało sprawozdanie. Wynika z niego, że działalność spółki w tym okresie, zgodnie z założeniem umożliwiła kupcom i rolnikom nabywanie tanich kredytów oraz pozwalała im uzyskać niezależność ekonomiczną. Co do powstania, można dowiedzieć się, że był to pomysł kilku osób, którzy wspólnie założyli spółdzielnie i już w lipcu 1863 r. z niewielką liczbą członków i niskimi zasobami finansowym rozpoczęli działalność. O potrzebie istnienia tego typu instytucji w okolicy, świadczył szybki wzrost członków spółdzielni. W 1873 r. kapitał wynosił niespełna 7 mln marek, a w kolejnych latach wzrósł do 9,5 mln. Z raportu można dowiedzieć się też, że spółdzielnia miała i straty, wynikające z podrabiania czeków, a także niewypłacalności dłużników.
Funkcję dyrektora w tej instytucji pełnili m.in. Schumacher, Konrad, Schwarz i Liedke. Kontrolerem był  Schlesinger – nowomiejski nauczyciel. Stanowisko kasjera zajmował rentier (osoba utrzymująca się z dochodów od posiadanego kapitału), którym był S. H. Landshut – jeden ze współzałożycieli.
Konta bankowe w Vorschuss-Verein zu Neumark e. G. m. u. H. in Neumark W/Pr  miało wiele działających ówcześnie w mieście firm np. przedsiębiorstwo budowlane z tartakiem parowym W. Bauera, mające siedzibę przy Kauernikerstrasse, czyli dzisiejszej ul. Jagiellońskiej.
Z Vorschuss-Verein związana jest osoba I. Schlesingera, syna wspomnianego już nauczyciela. Początkowo, jak i ojciec pełnił funkcję kontrolera, później zaś został dyrektorem. Nazwisko Schlesinger pojawia się obok nazwiska burmistrza Liedke na papierowym pieniądzu zastępczym wydanym przez Magistrat dnia 8 sierpnia 1914 r. Papierowymi bonami posługiwano się na obszarze miasta w czasie pierwszej wojny. Powodem ich emisji była niedostateczna ilości monet obiegowych oficjalnie obowiązującej waluty, czyli marek i fenigów.
Z Vorschuss-Verein powstał „Raiffeisenbank Neumark Kredit und Sparbank Nr 7” (Bank Spółdzielczy Oszczędnościowo-Kredytowy z o.o.). Potwierdza to również fotografia przedstawiająca siedzibę „Raiffeisenbank", a wcześniej Vorschuss-Verein. Na szyldzie reklamowym zamieszczonym na budynku widoczna jest informacja, iż „Raiffeisenbank Neumark" założono w 1863 r.  Informacja ta potwierdza, że te dwie instytucje finansowe łączy wspólna historia. Raiffeisenbank działał w Nowym Mieście Lubawskim do stycznia 1945 r.
Należy podkreślić, iż w 1893 r. członkowie Towarzystwa Rolniczego w ramach polskiej spółdzielczości kredytowej, powołali do życia „Bank Ludowy w Nowemmieście. Spółkę zapisaną z nieograniczoną odpowiedzialnością”.

Dariusz Andrzejewski