Hauptstrasse i Promenade
Artykuły » Hauptstrasse i Promenade
Hauptstrasse to jedna z najstarszych i najważniejszych ulic Nowego Miasta. Od czasów najdawniejszych pełniła funkcję drogi wylotowej z centrum miasta w kierunku Łąk i Lubawy. Swój początek miała przy północno-zachodnim narożniku rynku i kończyła się przy Baszcie Lubawskiej. W okresie międzywojennym ulica nazywana była Główną i Sobieskiego. Po zakończeniu II wojny światowej wojnie nazwa była kilkakrotnie zmieniana tj. z Sobieskiego na 1 Maja i ostatecznie na 3 Maja. Na początku XX w. z prawej strony ulicy znajdował się sklep F. Lehmana. Po przeciwnej stronie mieściła się narożna nieruchomość S. H. Landshuta. Przy Hauptstrasse funkcjonowało wiele sklepów oraz małych zakładów rzemieślniczych. Hauptstrasse przecinała Mittelstrasse (ul. Daszyńskiego i ul. Norwida). Na rogu był sklep ze sprzętem i wyrobami ze szkła i porcelany należący do Fischoedera.
Haupstrasse kończyła się przy Baszcie Lubawskiej. Dalej ulica rozszerzała się w piękny trakt z budynkami o ciekawej architekturze. Ten odcinek drogi nazwano Promenade. Pod koniec XIX i na początku XX w. Promenada uchodziła za najpiękniejszą i najbardziej reprezentacyjną ulicę w mieście, będąc jego swoistą wizytówką. Po obu stronach ulicy był deptak dla pieszych z podwójnym szpalerem drzew. Przy niej mieściły się m.in. urzędy, hotel oraz cukiernia z restauracją. Kamienice należały do zamożnych i znanych przedsiębiorców, kupców, lekarzy oraz osób zajmujących ważne urzędy. W miejscu, gdzie dziś jest „Ogród róż” był owocowy ogród, który wraz ze spichlerzem należał do rodziny Cohn. Po drugiej stronie ulicy mieścił się sąd. Promenadę za sądem oraz spichlerzem przecinała Gerichtstrasse (ul. Sądowa), czyli dzisiejsza ul. Kościuszki i Sienkiewicza. Po prawej stronie stał trzypiętrowy budynek, często fotografowany w latach okupacji niemieckiej. Pełnił on bowiem funkcje ratusza. Obok znajdował się hotel Kronprinz. Jego właścielem na początku XX w. był O. Klose. Dalej usytuowana była popularna cukiernia z restauracją H. Bluhma, gdzie ponoć przy kawie i ciastku zawierało się transakcje handlowe.
Przy Promenadzie tuż za budynkiem cukierni, siedzibę miało Towarzystwo zaliczkowe tj. Vorschauss-Verein. W kolejnym domu po tej samej stronie mieszkał m.in. ewangelicki pastor Umlauff. Po przeciwnej stronie Promenady mieściła się m.in. Die Höhere Mädchenschule (Szkoła Wyższa dla Dziewcząt). Szkoła ta została założona prawdopodobnie w latach 80. XIX w. W 1903 r. z nauki w tej szkole korzystały 72 uczennice uczęszczające do czterech klas. Należy podkreślić, iż w kwestii kształcenia, dziewczęta nie mogły uczyć się w nowomiejskim Progimnazjum mieszczącym się nieco dalej, bowiem była to szkoła tylko dla chłopców. Dopiero w latach 30. XX w. uczennice już nowomiejskiego Gimnazjum mogły zdawać po raz pierwszy egzamin maturalny. Obok szkoły dla dziewcząt mieszkał B. Michałek: adwokat, notariusz, radny miejski oraz aktywny działacz społeczny i współorganizator „życia polskiego” w Nowym Mieście. Dalej mieściła się nieruchomość A. Landshuta zajmującego się spedycją towarową. Następnie ulica prowadziła do Progimnazjum, miejskiego parku oraz do ulicy Lonkerstrasse. Po zakończeniu II wojny światowej wygląd ulicy uległ zmianie. Prawie wszystkie budynki z prawej strony zostały całkowicie zniszczone. Na ich miejscu zagościło nowe „pudełkowe” socjalistyczne budownictwo.
Dariusz Andrzejewski