Jak w Nowym Mieście piwo warzyli

W publikacji F. W. Heidemanna z 1819 r. w opisie Nowego Miasto zawarta jest również wzmianka o prowadzonej tu działalności piwowarskiej. Z innych materiałów źródłowych np. L. Sauniera wynika, że w 1858 roku funkcjonowały w mieście dwie browarnie, których posiadaczami byli właściciel majątku ziemskiego Kittel i radny miejski Dreier. W latach osiemdziesiątych XIX wieku w powiecie lubawskim funkcjonowało pięć browarów (po dwa w Lubawie i Nowym Mieście oraz jeden w Kurzętniku). W browarach tych, produkowano około 118 tys. litrów piwa bawarskiego. Jego cena wynosiła wówczas 20 fenigów za litr. Produkcja popularnego piwa ciemnego wynosiła 525 tys. litrów, przy cenie 16 fenigów za litr. W samych browarach nowomiejskich wytworzono 58 tys. litrów piwa bawarskiego i ponad 303 tys. litrów piwa ciemnego. Sprzedaż piwa odbywała się głównie na rynku lokalnym. Handel rodzimym piwem poza terenem powiatu był niewielki.
W 1905 roku w naszym mieście nadal istniały dwa browary, a ich właścicielami byli: R. Schulz i A. Kritzeel. Na przełomie XIX i XX wieku w gazetach regionalnych można było znaleźć ogłoszenia o poszukiwaniach w Nowym Mieście browarza, czyli piwowara, kotlarza oraz „dobrego” bednarza (drewniane beczki w piwowarstwie były niezbędne). Dla porównania, w 1858 roku w mieście było dwóch bednarzy, ale w 1908 roku już tylko jeden, o nazwisku Malinowski.
Na początku XX wieku oprócz browarów funkcjonowały w Nowym Mieście składy piwa. Prowadzili je m.in. Dargaszewski i Prechocki. Amatorów piwa wówczas nie brakowało, skoro Gazeta Grudziądzka w 1911 roku informowała o włamaniu do składu piwa Dargaszewskiego. W 1913 roku skład piwa połączony ze sprzedażą piwa butelkowego prowadził Jan Radomski, a po nim jego żona Hermina. Browar „Viktoria” G.m.b.H. Ostróda Prusy Wschodnie, polecając skład Pani Radomskiej informował, że nadal będzie „dostarczał li tylko pierwszorzędne gatunki piw”.
Konsumpcję piwa zapewniały liczne nowomiejskie restauracje. Na szyldzie restauracji „Promenaden” (właścicielem jej był wówczas S. Strehl), która mieściła się obok Baszty Łąkowskiej, oprócz likierów i win oferowano także piwo. W latach późniejszych w Nowym Mieście skład piwa Browaru Kuntersztyn prowadził J. Chylewski.

Dariusz Andrzejewski

Najważniejsza literatura:
1) Friedrich W. Heidemann, Handbuch der Post Geographie der Königlich Preußischen Staaten (…), Weimar, 1819.
2) Andrzej Klonder, Browarnictwo w Prusach Królewskich (2 połowa XVI-XVII w.), Wrocław 1983.
3) Mosse, Rudolf, Deutsches Reichs-Adressbuch: Adressen von Industrie, Gewerbe, Handel und Landwirtschaft. Sonderband 2, Provinzen Pommern, Posen, Ostpreussen, Westpreussen, Schlesien, Berlin 1906.
4) Leon Saunier, Statistisch-topographisches Adreß-Handbuch von Westpreußen: 1858, Danzig; Elbing 1858.
5) Nowe Miasto: z dziejów miasta i powiatu, pod red. Z. Witkowskiego, Olsztyn 1963.
6) Thorner Presse z 20 grudnia 1898 r.