Tajemnice „Jahn-Halle”

Artykuły » Tajemnice „Jahn-Halle”

  • Otwarcie „Jahn-Halle" 1912 r.
    Otwarcie „Jahn-Halle" 1912 r.
  • Uczestnicy zawodów 16.VI.1912
    Uczestnicy zawodów 16.VI.1912

Jednym z najbardziej zagadkowych elementów małej architektury wpisanej w nowomiejski krajobraz, jest osobliwa budowla usytuowana na wzgórzu parkowym. Obiekt ten wzniesiono w 1912 roku. Nowe Miasto Lubawskie (Neumark in Westpreussen) pozostawało wtedy w granicach zaboru pruskiego. Te symboliczne mauzoleum poświęcono Friedrichowi Ludwigowi Jahnowi (1778-1852), niemieckiemu dowódcy wojskowemu, pedagogowi i prekursorowi gimnastyki sportowej. Jahn był także twórcą pierwszych miejsc do ćwiczeń gimnastycznych tzw. boisk turnerskich oraz przyrządów gimnastycznych. Postać ta, ze względu na swoje nacjonalistyczne poglądy, już za życia wzbudzała wiele kontrowersji.
Po śmierci F. L. Jahna, dla upamiętnienia jego „zasług” zaczęto stawiać pomniki i obeliski. W parkach sadzono dęby, odwołując się tym samym do bliskiej Jahnowi ideologii „volkistowskiej”, podkreślającej związki cech narodowych ze środowiskiem naturalnym. Znaczna część monumentów była odsłaniana podczas obchodów 50-lecia lokalnych organizacji gimnastycznych, które przypadały na lata 1911–1912. Obiekt w Nowym Mieście Lubawskim, różni się od innych powstałych na terenie Prus, gdyż większość z nich miała formę bloku kamiennego. Charakterystyczną cechą nowomiejskiego „Jahn-Halle” jest otwarta przestrzeń - podobnie jak w glorietach. Pierwotnie na jednej ze ścian tej konstrukcji, zamieszczony był brązowy relief z popiersiem Jahna. Bywało, że z okazji budowy tych pomników np. na Śląsku, pozostawiano pod nimi kapsuły czasu, zawierające dokumenty związane z historią miast i życia jego mieszkańców. Na pocztówce z 1912 roku pochodzącej z wydawnictwa J. Koepke, prezentowana jest nowomiejska „Jahn-Halle”. Z zamieszczonej na niej informacji wynika, że „w dniach od 15 do 17 czerwca 1912 roku odbywały się zawody gimnastyczne „Okręgu Drwęckiego” z okazji 50-lecia Męskiego Związku Gimnastycznego (Männer-Turnvereins) w Neumark. Z ówczesnych informacji prasowych wynika, że uroczystość ta, została zaplanowana podczas zjazdu delegatów związków gimnastycznych „Okręgu Drwęckiego”, odbywającego się w nowomiejskiej restauracji Krebsa w listopadzie 1911 roku. Uczestniczyli w nim przedstawiciele z Olsztyna, Iławy, Miłomłyna, Ostródy, Działdowa i Brodnicy. W jubileuszu nowomiejskiego związku wzięło udział wielu gimnastyków, niektórzy z nich zostali uwiecznieni na zdjęciu  datowanym na 16 lipiec 1912 roku. O tym propagandowym "wydarzeniu" pisała regionalna niemieckojęzyczna prasa np. toruński Die Presse. Z zamieszczonego artykułu wynika, że w tych okolicznościowych zawodach brali udział gimnastycy m.in. z Brodnicy, Olsztyna, Ostródy, Nidzicy, Susza i Lubawy.

„Godłem" tego związku sportowego - widocznym również na prezentowanej pocztówce - były cztery połączone w kształcie krzyża litery F, które oznaczały frisch, fromm, froh i frei. W tłumaczeniu z języka niemieckiego oznaczały świeży, pobożny, radosny i wolny. Symbolika ta, znalazła się wcześniej w sali turnerskiej (gimnastycznej), otwartej w 1890 roku przy nowomiejskim progimnazjum (dzisiejszy Zespół Szkół im. CK Norwida).

Bibliografia:

  1. Schnitzler Thomas. (2002) Denkmäler für ‚Turnvater‘ Friedrich Ludwig Jahn. Retrospektive auf einen umstrittenen Deutschen und die Modernisierung der Körperkultur, Carl und Liselotte Diem-Archiv, Köln.
  2. Die Presse, 1911.

Dariusz Andrzejewski